خلاصة:
سازمانها امتداد خویشتن ما هستند و جوامع با اتکا به آنها به آرزوهای خود دست پیدا میکنند. این سازمانها هستند که غلبه بر چالشها و پیشرفتها را برای جوامع امکان فراهم میسازند. در سدۀ حاضر، جوامع با چالشهای متعدد، متنوع و گستردهای در زمینه های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مواجهند و سازمانها پیوسته در تلاشاند تا از طریق بازآفرینیهای خود، توان رفع این چالشها را بیابند.بازآفرینی و نوآفرینی سازمانی، امری ضروری است و به کوششی پیوسته نیاز دارد. اگر مؤسسه ها و شرکتها توان بهبودبخشی و بازآفرینی خود را از دست بدهند، به مرور زمان عمرشان به پایان میرسد یا در صورت تداوم فعالیت، کارایی و اثربخشی چندانی نخواهند داشت. توسعه و بازآفرینی سازمانی، برای همۀ مؤسسه ها و شرکتها ضروری است. توسعه و بازآفرینی محقق نمیشود، مگر آنکه پرسشگری روح حاکم بر تمامی کوششهای سازمان باشد. پرسشگری که بهصورت جستوجوی مسائل و راه حلهای آنها بروز میکند، اساس و جان مایه سازمان یادگیرنده است. پرسشگری دربارۀ مسائل و راه حلها، برای سازمانها توانایی یادگیری، بهبود و بازآفرینی را به همراه میآورد.افق های تازه پرسشگری، دامنۀ مسائل و راه حلها را گستردهتر میکند. این افق ها برای هر دو گروه پژوهشگرانی که در داخل و خارج از سازمانها با فعالیتهای تحقیق و توسعه درگیرند، حائز اهمیت است. دادههای گردآوریشدۀ پژوهشگران دربارۀ مسائل سازمانی را میتوان بر اساس چند پرسش بنیادی بررسی کرد. پاسخ به هر پرسش، به رویکردها و ابزارهای تحلیلی خود نیاز دارد. این پرسشها در سلسله مراتبی از تحلیل شکل میگیرند. در جدول زیر، به انواع پرسشها، سطح تحلیل، نوع تحلیل داده ها و منبع تحلیل آنها اشاره شده است.جدول 1. انواع پرسش ها، سطح تحلیل ها، نوع تحلیل داده ها و منابع تحلیلپرسش بنیادیچه چیزی روی داده است؟چه چیزی در حال روی دادن است؟چرا آن چیز روی داده است؟چه چیزی به وقوع خواهد پیوست؟برای وقوع آن، چه کاری میتوان انجام داد؟توضیح سطح تحلیلتوانایی درک چیزی بعد از وقوع یا ایجادتوانایی ارزیابی براساس محدودیتهای تنظیم کننده و دادههای استاندارد تعیین شدهقابلیت دریافت درکی دقیق و عمیق راجع به چیزیتوانایی آنچه در آینده نیاز خواهد بود یا روی خواهد دادظرفیت خلق دید و تصویر کلی دربارۀ چیزی، ورای حد و مرز فعلی با ترکیب دادههای خارجینوع تحلیل داده هاتحلیل توصیفیتحلیلکندوکاوانهتحلیل تشخیصیتحلیل پیشنگرانهتحلیل تجویزیمنبع تأمین و پردازشگزارشهای استانداردگزارشهای خاص و علائم عملکردی- کوششهای کنترلی تصادفی- تحلیلهای رگرسیون- شبیهسازی و تجسم- پیشبینی و سناریوپردازی- مدلسازی پیشنگرانه- طراحی فکریسطح تحلیلبازاندیشی[1]برنگری[2]بینش[3]آیندهنگری[4]فرابینی[5] پرسشهایی که از سوی پژوهشگران دربارۀ مسائل و وضعیتهای سازمانی و تحلیل دادههای مرتبط با آنها طرح میشود، به طور عمده بر سه پرسش اول متمرکزند. در نوع اول پرسشها، پژوهشگران داده های مرتبط با مسائل را پردازش میکنند تا دریابند چه روی داده است و از این طریق، توانایی درک رخدادهای بعد از وقوع را پیدا کنند. این کار به آنها قدرت بازاندیشی میدهد. پژوهشگر مجموعهای از ابزارهای تجزیهوتحلیل توصیفی را روی دادههای مرتبط با مسائل به کار میبرد و به یافتههایی میرسد که خاصیت بازاندیشی دارد. در نوع دوم پرسشها، پژوهشگر در جستوجوی مسائل و وضعیتهایی است که در حال رخ دادن است. یافتههای حاصل از بررسی در این سطح، به پژوهشگر توانایی میدهد تا مسائل را بر اساس محدودیتهای تنظیمکننده ارزیابی کند. در سومین نوع از پرسش ها، پژوهشگر از ابزارهای تحلیلی تشخیصی استفاده میکند تا چرایی وقوع رخدادها را دریابد. تحلیلهای تشخیصی بهطور عمده بر مبنای کوششهای کنترلی تصادفی و تحلیلهای رگرسیون انجام میگیرد. یافته های حاصل از بهکارگیری این ابزارهای تحلیلی، به بینشی منجر میشود تا پژوهشگر به درکی دقیق و عمیق راجع به علت وقوع رخدادها برسد. دو نوع پرسش دیگر، دربارۀ رخدادهای آینده و آمادگی برای پرداختن به آنهاست. این دو پرسش، یعنی چه چیزی به وقوع خواهد پیوست و هنگام وقوع آن چه کاری باید انجام داد، در سطوح چهارم و پنچم پرسشگری قرار میگیرند. منبع تأمین و پردازش دادههای مربوط به نوع چهارم پرسشها، شبیهسازی و تجسم و سناریوپردازی است. یافتههای این سطح از تحلیلها که ماحصل تحلیلهای پیشنگرانه است، از ویژگیهای آیندهنگری برخوردار است و توانایی درک رخدادها یا نیازهای آینده را ایجاد میکند. اما پرسشهایی که در سطح پنجم مطرح میشوند، ظرفیت خلق دید و تصویری کلی دربارۀ چیزی ورای حد و مرز فعلی با ترکیب دادههای مختلف را بهوجود میآورند. در این سطح، از تحلیل تجویزی استفاده میشود و منبع تأمین و پردازش دادههای آن نیز مدلسازی پیشنگرانه و طراحی فکری است.پژوهشگران مدیریت که به مسائل صنعت، کسبوکارها و شرکتها واقفاند و دادههای پژوهشی را به منظور نیل به راهحلها بررسی میکنند، باید بیشتر افقهایی از پرسشگری را دنبال کنند که بر مسائل و راهحلهای سطوح چهارم و پنجم متمرکز است؛ یعنی مسائل و راهحلهایی که برای سازمانها آینده نگری و فرابینی را به ارمغان میآورد. افق هایی از پرسشگری که بر شاخسار یافته ها و اندوخته های پژوهشگر، میوه های آینده نگری و فرابینی برویاند، برای سازمانهایی که از میوۀ درخت تحقیق تغذیه میکنند، یادگیری و پایداری را به ارمغان خواهد آورد.